Czytelnia

Kongregacja Eremitów Kamedułów z Monte Corona

O. LANFRANCO LONGHI (FRASCATI)

Założycielem tej Kongregacji, początkowo zwanej Compagnia di S.Romualdo, jest błogosławiony Paweł Giustiniani (15.06.1476 – 28.06.1528), eremita z Camaldoli. Nie jest możliwe poprawne zrozumienie charyzmatu Kongregacji z Monte Corona bez znajomości pewnych szczegółów z życia samego Fundatora. Błogosławiony Paweł Tomasz Giustinniani urodził się dwa lata po powstaniu Kongregacji św. Michała, w rodzinie patrycjuszów weneckich. Wybitnie zdolny; po ukończeniu szkół w Wenecji studiuje na uniwersytecie w Padwie literaturę, filozofię, teologię. W końcu odkrywa w sobie powołanie zakonne i obserwuje życie zakonne, koncentrując się na klasztorze św. Michała w Murano, który jest domem macierzystym Kongregacji i siedzibą przełożonych generalnych. ówczesny przełożony z Camaldoli, Pietro Delfino proponuje mu poznanie eremu i klasztoru w Camaldoli. Idąc za tą radą wchodzi w życie tamtejszej wspólnoty i decyduje się na wstąpienie do zakonu w wieku 34 lat. Jest rok 1510, czyli okres przygotowawczy do unii dwóch Kongregacji, tej z Camaldoli i św. Michała, mającej zaledwie 36 lat. Giustiniani od początku jest zachwycony życiem eremu, ale i jego życie w eremie wzbudza podziw i jest zbudowaniem dla eremitów. Szybko zdobywa autorytet. Dokonana unia w 1513 r. musiała wprowadzić pewne zmiany i swoiste “zamieszanie” w domu generalnym w Camaldoli. Możliwe, że obserwancja eremicka słabła i była “przygłuszana” przez licznych cenobitów. Zapewne Giustiniani dostrzegał niebezpieczeństwo oddalenia się zakonu od ideału pustelniczego i dlatego szukał “środków zapobiegawczych”. Gdy został kapłanem (1518 r.) i za kilka miesięcy majorem, poczucie odpowiedzialności zmusiło go do aktywniejszego działania. Pisze więc i publikuje “Regułę życia pustelniczego” i planuje fundację nowych eremów. Gdy jednak nie znajduje poparcia u współbraci zrzeka się urzędu przełożonego i za pozwoleniem papieskim Leona X opuszcza Camaldoli, aby zająć się sprawami fundacji nowych eremów (14.09.1520).Nowe eremy w Pascelupo – Monte Cucco, Grotte di Massaccio, Monte Conero – Ancona, Volubrio, zorganizowane przez Giustinianiego wydawały się jednak zbyt surowe i ubogie. Kapituła Generalna z 1523 r. zgodziłaby się na włączenie ich do Kongregacji pod warunkiem, “że zostaną złagodzone ubóstwo i surowość”.

Giustiniani nie zgodził się na spełnienie tego warunku, musiała więc nastąpić definitywna separacja i to dało początek Kongregacji z Monte Corona, zwanej do 1526 roku Towarzystwem św. Romualda.Erem w Monte Cucco, założony przez bł. Pawła Giustiniani, niedawno odbudowany Pierwsza Kapituła Generalna samodzielnego już Towarzystwa, odbyta w eremie z Monte Conero – Ancona w roku 1524, ustanowiła normy prawne aprobując Regułę św. Benedykta i dodając do niej normy życia pustelniczego. Pierwszym przełożonym generalnym został Paweł Giustiniani. Kongregacja rozwijała się. Przybywały nowe powołania i nowe eremy. W 1530 roku największy z nowych eremów na Monte Corona (Perugia) został wybrany na dom generalny. W XVII w., który był okresem największego rozrostu, zakon posiadał około 30 eremów i ponad 400 zakonników w Italii. W Polsce: Bielany – Kraków 1605; Rytwiany 1617; Bielany – Warszawa 1634; Bieniszew – 1663; Pożajście – Kowno (Litwa – Żmudź 1664); Wigry – 1667 i nieco później Szaniec k. Pińczowa – 1720; W Austrii: Kalemberg – Wiedeń 1628; w Słowacji: erem św. Józefa w Zobar w Nitrii – 1692); na Węgrzech: Lanzer – Gyor – 1700; Strygonia – 1705; erem św. J. Nepomucena – Gyor – 1734; erem kartuzów w Lechniczu przejęty przez Kongregację w 1720 roku. Zakon kamedulski zawsze posiadał wielu sympatyków będąc jednocześnie “znakiem sprzeciwu” czy “zgorszenia” dla niektórych. Charakter monastyczno – pustelniczy sprawiał i sprawia pewne trudności w życiu praktycznym samego zakonu dając natchnienie różnym interpretacjom i konfliktom wewnętrznym i zewnętrznym. Skutkiem takich sytuacji są m.in. podziały, unie, filiacje, agregacje, separacje itp., o których historia każdego klasztoru czy eremu wspomina. Istniały na przestrzeni wieków pewne próby jednoczenia w jedną rodzinę wszystkich wspólnot kamedulskich, lecz te wysiłki nie zawsze dawały oczekiwane rezultaty i do chwili obecnej istnieją dwie autonomiczne kongregacje kamedulskie męskie obok niezależnych klasztorów żeńskich, z zawsze aktualnymi grupami sympatyków tego charyzmatu. Aktualnie Kongregacja Eremitów Kamedułów z Monte Corona posiada 9 eremów (w Italii – 3; w Polsce – 2 i po jednym w Hiszpanii, Stanach Zjednoczonych, Kolumbii i Wenezueli (w budowie) i około 60 zakonników. Kongregacja ta zachowuje charakter pustelniczy i dlatego nie posiada klasztorów, lecz same eremy. Druga połowa XVIII w. to czas rozbiorów Polski. Po trzecim rozbiorze w 1795 roku także eremy kamedulskie przeszły pod rządy zaborców; Bielany krakowskie, Rytwiany i Szaniec przypadły Austrii; Bielany warszawskie, Bieniszew i Wigry – Prusom; Pożajście – Rosji.

Po tych wydarzeniach życie eremów stawało się coraz trudniejsze. Od początku została zabroniona jakakolwiek komunikacja z przełożonymi zagranicznymi i oczywiście ze Stolicą Świętą. W 1819 roku nastąpiła kasacja eremów i tylko Bielany krakowskie i Bielany warszawskie ocalały. Erem w Pożajściu przetrwał do roku 1831 i potem car Mikołaj I przekazał go schizmatykom. Erem warszawski przejęli w 1927 roku Marianie. Rytwiany wróciły do kamedułów w 1925 roku, ale erem ze wspólnotą kamedulską istniał tu tylko kilka lat. Poza Polską także Austria straciła erem na Kalembergu, który został skasowany przez cesarza Józefa II w 1782 roku. Ten sam los spotkał eremy węgierskie bezpośrednio po dekrecie kasacyjnym cesarza likwidującym erem na Kalembergu. W Italii Kongregacja straciła wszystkie eremy w czasie pierwszych kasacji w latach 1797-1810, po uwolnieniu się jednak spod władzy Napoleona w 1815 roku zakony natychmiast zreorganizowały się. Kongregacja z Monte Corona ponownie otworzyła i zaludniła eremy w Monte Corona, Monte Conero, Monte Giove, Frascati. Po czterdziestu latach przyszły likwidacje włoskie w kontekście powstawania Zjednoczonego Królestwa Włoskiego. W okresie między 1855 i 1873 rokiem wszystkie eremy zostały ponownie skasowane, posiadłości upaństwowione a eremici dostali “emerytury”, podobnie jak za czasów Napoleona. Te restrykcje nie zniszczyły jednak całkowicie życia Kongregacji w Italii. Stopniowo, wspomagani przez ludność ponownie otwierają eremy w Monte Rua – 1863; Todi i Le Grote – 1876; Garda – 1884; Napoli – 1885; S. Genesio – 1885; nieco później Monte Giove – 1900; Frascati – 1896; Monte Cucco – 1876.